Dệt may 'ăn đong' thời khủng hoảng
Do tác động của khủnghoảng châu Âu, năm 2012, các doanh nghiệp (DN) xuất khẩu dệt may Việt Nam đã bịảnh hưởng mạnh. Đã đầu quý III mà nhiều DN vẫn “thiếu ăn” với lượng đơn hàng“nhỏ giọt”.
Cuộc khủng hoảng nợcông châu Âu đã khiến Việt Nam giảm thị phần nhanh chóng tại thị trường xuấtkhẩu dệt may EU. Tuy nhiên, đằng sau đó còn là những câu chuyện dài mà cácdoanh nghiệp lẫn cơ quan quản lí còn đang đau đầu.
Hao hụt đủ đường
Cuộc khủng hoảng tại khu vực Eurozone hiện nay khiến chính phủ và người dânchâu Âu kéo dài chính sách thắt lưng buộc bụng cắt giảm chi tiêu và đầu tưcông. Điều này mang đến hệ lụy tất yếu rằng sức mua giảm nhanh chóng kéo theosố đơn đặt hàng dệt may “tuột dốc” thảm hại. Tính đến nay, trung bình mỗitháng, số lượng đơn hàng giảm 20-30% so với cùng kì năm 2011.
Khó khăn hơn khi ông Phạm Xuân Hồng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam(Vitas) cho hay, đơn hàng phần lớn tập trung vào các DN lớn, và số lượng chỉ cóđến hết tháng 8. Đó là chưa kể các đơn hàng mang tính “chụp giật” vì thời hạnngắn. Đặc biệt, chính vì thị trường xuất khẩu “ăn hàng” chậm nên các doanhnghiệp xuất khẩu Việt Nam nhiều lúc phải chấp nhận hòa vốn, thậm chí lỗ ítnhiều do bị ép giá nhằm giữ thị trường dài hạn.
Đáng ngại hơn, khủng hoảng khu vực châu Âu khiến đồng Euro biến động và mất giáliên tục. Trong khi đó, hàng dệt may của Việt Nam xuất đi châu Âu và nhận đồngEuro nhưng đa số DN Việt Nam phải trả đồng USD khi nhập khẩu nguồn nguyên liệutừ Trung Quốc, Thái Lan, Đài Loan.
Chính sự chênh lệch và thất thoát tỷ giá hối đoái trong thanh toán khiến khôngít các DN nhận nhiều mà lời chẳng bao nhiêu.
Mặt khác, thị trườngchâu Âu còn tăng cường áp dụng chính sách bảo hộ mậu dịch, hạn chế nhập khẩuthông qua các rào cản thương mại, gia tăng những đòi hỏi khắt khe về an toànchất lượng, áp dụng hệ thống kiểm soát hóa chất có trong các sản phẩm đưa vàoEU.
Vì lẽ đó, cũng theo ông Phạm Xuân Hồng: “Các doanh nghiệp với quy mô nhỏ khó cóthể đáp ứng những tiêu chuẩn về trách nhiệm xã hội mà các nhà nhập khẩu EU đangngày càng siết chặt hơn”. Để đảm bảo yêu cầu chất lượng cao ngất ngưởng, cácdoanh nghiệp muốn hạ giá thành sản phẩm nhằm tăng tính cạnh tranh tại EU cànggặp khó khăn. Đó là chưa kể lượng hàng hóa “dội ngược” vì những phản kháng saucơ chế bảo hộ của thị trường EU.
Khó trong, khó ngoài
Trong khi thị trường nước ngoài đi xuống thì ở trong nước, tình hình kinh tế vànăng lực của các DN dệt may cũng không mấy sáng sủa.
Nợ xấu trong suốt thời gian qua khiến nền kinh tế Việt Nam lao đao khi các dựbáo về tương lai không mấy tươi sáng. Điều này đồng nghĩa với việc các ngânhàng vẫn thắt chặt chính sách tiền tệ, tăng lãi suất vay vốn cùng các yêu cầu vềchuẩn được vay đối với các doanh nghiệp. Vấn đề xảy ra khi các doanh nghiệp vốngặp khó khăn do ứ động hàng hóa dệt may không có vốn xoay xở để vượt qua giaiđoạn khó khăn.
Và khi ngân hàng vẫn quyết “cứng rắn” thì các doanh nghiệp vừa và nhỏ rơi vào phásản. Nhiều doanh nghiệp hàng dệt may đã đề ra ý định tái cấu trúc sản xuất nhằmcải tiến chất lượng hàng dệt may cũng như tính cạnh tranh mà vẫn không thoátkhỏi số phận chết yểu khi thiếu vốn. Còn các doanh nghiệp lớn biết rằng nếu vẫnduy trì lề lối sản xuất hiện tại thì sớm muộn họ cũng “đến đường cùng”. Trướcmắt họ là hàng trăm tấm gương nợ xấu đã và đang trước bờ vực phá sản.
Bên cạnh đó, việc “miếng ăn ít lại” tại thị trường châu Âu không phải vì đây làmột thị trường nhỏ. Thực tế, châu Âu là thị trường lớn nhưng có nhiều doanhnghiệp cùng ngành. Đơn cử là đối thủ truyền thống Trung Quốc với mức độ cạnhtranh quyết liệt về sản lượng, giá cả lẫn chất lượng sản phẩm dệt may. Bên cạnhđó, Myanmar sau khi hết bị EU cấm vận sẽ cùng Campuchia và nước Bangladesh trởthành các đối thủ nặng kí của Việt Nam khi ba nước này được xuất khẩu hàng dệtmay vào EU với thuế suất bằng 0.
Những áp lực cạnh tranh trên cùng cơ chế WTO khiến “sân chơi lớn” chỉ còn lạinhững doanh nghiệp lớn có chỉ số chịu đựng áp lực cao. Hệ lụy xảy ra là trongquý I năm 2012, ngành dệt may Việt Nam xuất khẩu sang thị trường EU đã giảm đến25-30% so với cùng kỳ năm 2011. Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, thời điểm5 tháng đầu năm 2012, kim ngạch xuất khẩu dệt may Việt Nam sang EU chỉ đạt 844triệu USD, giảm 1,4%.
Ngoài ra, trong thời gian qua, có rất nhiều cảnh báo định tính lẫn định lượngvề tình trạng hàng dệt may sang EU sau bài học về xuất khẩu cá tra. Tuy nhiên,ngoài giải pháp tạm thời là gói miễn giảm thuế hỗ trợ doanh nghiệp trị giá 29nghìn tỷ của Chính phủ khi quyết định giảm 30% thuế thu nhập cho doanh nghiệpsử dụng lao động một số ngành trong đó có dệt may thì hiện nay Việt Nam chưa cónhững biểu hiện cụ thể nhằm tái cấu trúc hệ thống doanh nghiệp cho tương lai.
Kinh nghiệm về những bất ổn gần đây ồ ạt ập đến với nền kinh tế Việt Nam như“nợ xấu”, xuất khẩu cá tra… cho thấy chúng ta không được phép lơ là trước nhữngcảnh báo. Nhất là khi “tin đồn” về dệt may bắt đầu thành hiện thực tại thịtrường EU khiến khoảng 100.000 công nhân dệt may bị đẩy vào các tình trạng: mấtviệc vì công ty đóng cửa hoặc thu hẹp sản xuất, giảm lương vì giảm giờ làm, làmthêm nhiều công việc khác để chi trả chi phí sinh hoạt …
Theo Đỗ Thiện - Kim Ngân
Vef